14/03/09: AIDS-voorlichtingssessie in Bankoumani

De AIDS-voorlichtingstournee zit erop en om jullie een idee te geven van wat een voorlichtingssessie juist inhield, toon ik nog een aantal foto’s van onze voorstelling in Bankoumani. In Bankoumani hebben we ongetwijfeld onze beste prestatie geleverd, zowel wat de voorstelling van het theaterstuk als de interactie met het publiek betreft. Bovendien hebben we op een zeer pittoreske plaats gespeeld, nl. het iets te krappe marktplein in het midden van het dorp. Meteen maak ik ook van de gelegenheid gebruik om het verhaal van het theaterstuk aan de hand van foto’s toe te lichten.

AIDS-voorlichtingssessie in Bankoumani (Kossi) op zaterdag 14 maart 2009
• De dansen en het theaterstuk worden uitgevoerd door de Troupe Lanaya uit het dorp Goni;
• De sessie wordt begeleid en geanimeerd door Moussa Sangaré. Onder zijn leiding vindt de interactie met het publiek plaats na het theaterstuk;
• De geluidsversterking wordt verzorgd door radio Kantigiya;
• Raadgeving op het vlak van AIDS-voorlichting door de Association Trait d’Union des Jeunes Burkinabè.

15u30 – 16u00: de plaats van de voorstelling, het marktplein in het midden van het dorp, wordt in orde gebracht.


De voorstellingsplaats: het marktplein in het centrum van Bankoumani




Het terrein wordt op onorthodoxe mnanier afgebakend.


Een paal en een boom maken deel uit van het speelterrein.


Inderdaad, het is een beetje krap.


De dansers maken zich klaar in de coulissen.


De sfeer zit er goed in.


Ook bij de meisjes...

16u00 – 16u25: start van de AIDS-voorlichtingssessie
Eerst wordt er 25 minuten gedanst met de bedoeling het publiek aan te trekken. In dit geval is het publiek natuurlijk al aanwezig.


Moussa Sangaré geeft het startschot voor de AIDS-voorlichtingssessie.


De meisjes staan klaar en hop, we zijn vertrokken...


De meisjes nemen hun positie in, Aruna, de djembé-speler, wandelt tussen hen door.


De mannen doen hun intrede.


Als een wervelwind komen de mannen voorbij.


De mannen nemen hun positie in tussen de meisjes.


Het publiek kan het wel appreciëren.


De grillots spelen dat het een lieve lust is.

16u25 – 17u20: start van het theaterstuk
Nadat eerst de Troupe Lanaya wordt voorgesteld, gaat het theaterstuk van start. Het stuk heet ‘Yerekorosi’ ofwel ‘de voorzichtigheid’, bevat zes scènes en duurt ongeveer 45 minuten.


De troupe Lanaya wordt voorgesteld onder leiding van hun verantwoordelijke Arsène.

Alles is begonnen met de aankomst van een medisch team in een dorp ergens in Afrika

scène 1: De dorpsomroeper, genaamd ‘Djéliba’, kondigt het nieuws aan dat de chef van het dorp hem heeft opgedragen. Aldus informeert Djéliba alle bewoners dat verplegers hen zullen komen bezoeken om met hen van gedachten te wisselen over de ziekte AIDS. Tijdens dit bezoek zullen de bewoners de kans krijgen om vrijwillig een AIDS-test te ondergaan.


Djéliba roept in het dorp het bericht om dat een medisch team opkomst is.

scène 2: Na de aankondiging van dit bericht ontmoeten de twee vrienden Sam en Souleymane elkaar ergens op straat en uiten hun ongenoegen over het bericht dat de dorpsomroeper heeft aangekondigd. Ze weigeren om deel te nemen aan de AIDS-test. Eén van hun vrienden, Adama, mengt zich in het gesprek en probeert hen te overhalen om op zijn minst toch naar de ontmoeting met het medisch team te komen. Sam en Souleymane volharden echter in hun weigering. Meer nog, ze vatten het plan op de oproep tot de dorpsbewoners om naar de ontmoeting te komen, te saboteren.


Sam en Souleymane uiten hun ongenoegen over de komst van het medische team.


Adama probeert hen echter te overhalen om toch naar de bijeenkomst te komen.

scène 3: (in het gezin van Zoumba): Biba, de dochter van Zoumba, schreeuwt het uit van de buikpijn, omwille van het feit dat ze sinds twee dagen niets meer gegeten heeft. De zus van Biba probeert haar te helpen en iets te vinden om te eten, maar faalt. Vervolgens arriveert hun moeder Orokia en probeert op haar beurt eten voor haar kinderen te vinden. Op dat moment komt haar echtgenoot Zoumba thuis. Hij beklaagt zich over de chaos bij zijn thuiskomst en brult zijn kinderen het huis uit. Hoewel Zoumba aan zijn vrouw opdraagt om het bed klaar te maken opdat ze een potje kunnen vrijen, weigert Orokia die aan haar man uitlegt dat de kinderen sinds twee dagen niets meer gegeten hebben. Zoumba wil er echter niet van weten. Orokia vraagt de toestemming om een AIDS-test te ondergaan, maar Zoumba verzet zich. Zijn vrouw geeft echter niet op en dringt verder aan…


De zus van Biba (links) probeert eten te vinden voor de ongelukkige Biba (rechts).


Bij zijn thuiskomst beklaagt Zoumba zich over de chaos op zijn erf.


Zoumba en zijn echtgenote Orokia

scène 4: de beruchte cabaret-scène. Het ‘cabaret’ kan in de Burkinese dorpscontext beschouwd worden als het dorpscafé waar de typische ‘dolo’ (het lokale bier gebrouwen op basis van gierst) wordt geserveerd. Als dusdanig is het cabaret de ideale plaats voor de uitwisseling van nieuwtjes, maar ook voor de confrontatie van meningsverschillen…

(in het cabaret van Tènè): Erg gehaast maakt Tènè die eigenlijk al te laat is, zich op om klanten in haar cabaret te ontvangen. Jean, eerste raadslid van het dorp, arriveert als eerste klant. Terwijl Jean met smaak de dolo proeft, ontstaat tussen hem en Tènè een gesprek over koetjes en kalfjes. Niet veel later komen ook Sam en Souleymane een dolo-pint in het cabaret pakken en natuurlijk ontstaat er een discussie wat betreft het bezoek van het medisch team aan het dorp en de vrijwillige AIDS-test. Ook Tènè laat in deze discussie van zich horen. Als tenslotte ook Djéliba zich bij het gezelschap voegt, worden Sam en Souleymane door Jean, Tènè en Djéliba uit het cabaret gejaagd. Wanneer vervolgens ook Jean naar huis is gegaan, probeert Djéliba Tènè nog te versieren, maar Tènè maakt hem duidelijk dat hij kan ophoepelen…


Jean en Tènè in het cabaret


Tènè spreekt Sam en Souleymane op vermanende toon toe.


Discussie in het cabaret tussen Djéliba, Jean, Tènè, Sam en Souleymane


Sam en Souleymane zijn net het cabaret uitgejaagd.

scène 5: Ergens langs de kant van de weg scheppen Wango en Ousmane op over hun avontuurtje van de vorige nacht. Ousmane die niets meer van de wereld heeft gezien dan twee dorpen verder, maakt aan Wango duidelijk dat hij niets moet hebben van het gebruik van voorbehoedsmiddelen. Wango echter, een kenner van de wereld die zelfs een tijdje in Abijan, de hoofdstad van Ivoorkust, heeft doorgebracht, wijst Ousmane erop dat er tegenwoordig veel seksueel overdraagbare aandoeningen zijn, waaronder voornamelijk het HIV-virus en de ziekte AIDS. Hij overtuigt Ousmane door hem een demonstratie te geven van het gebruik van de condoom…


Ousmane en Wango over hun avontuurtje van de vorige nacht


Wango geeft aan Ousmane een demonstratie van het gebruik van de condoom.

scène 6: (in het gezin van Zoumba): Tènè, de uitbaatster van het cabaret, bezoekt haar vriendin Orokia, de vrouw van Zoumba. Vervolgens keert Zoumba terug van een trip door de brousse met een zak vol bladeren, wortels en boomschors. Zoumba is woedend over het nieuws dat hij in het dorp vernomen heeft, nl. dat zijn vrouw seropositief is. Wat hem betreft, kan zij meteen haar koffers pakken. Jean, eerste raadslid van het dorp, komt aan bij het gezin en probeert Zoumba te bedaren. Zoumba weigert echter en eist dat Jean zijn erf verlaat. De kinderen wenen. Paniek in de familie… EINDE


Zoumba beklaagt zich over het feit dat Orokia seropositief is.


Jean probeert de gemoederen in het gezin te bedaren.

Op het moment dat Zoumba roept dat Jean zijn erf moet verlaten, wordt de scène bevroren. Iedereen op de scène behoudt dezelfde positie, de muziek begint te spelen en de overige acteurs komen al dansend vanuit de coulissen de scène op en dansen tussen de bevroren acteurs door. De bevroren positie wordt opgeheven en alle acteurs zijn aan het dansen.


De eindpositie wordt bevroren en de overige acteurs komen al dansend de scène op.

17u20 – 18u00: interactie met het publiek onder leiding van Moussa Sangaré
In eerste instantie bevraagt Moussa het publiek over de verschillende rollen die gespeeld werden. Alle acteurs die een rol hebben gespeeld met een juiste mening over HIV, worden in een groep links gezet. De acteurs echter die een rol hebben gespeeld met een foute mening over HIV, worden in een groep rechts gezet. Vervolgens worden de mensen uit het publiek uitgenodigd hun mening te geven over de verschillende rollen. Hierbij wordt een man uit het publiek zelfs verkleed als Orokia, de vrouw van Zoumba, om Zoumba op zijn beurt raad te geven.


Moussa bespreekt de verschillende rollen (hier de rol van Wango).


Een man uit het publiek (links) geeft zijn mening over de rol van Ousmane.


Zoumba krijgt raad van een man uit het publiek verkleed als zijn vrouw Orokia.

18u00: einde van de AIDS-voorlichtingssessie

22/02/09 – 14/03/09: AIDS-voorlichtingstournee in vijf dorpen

Februari en maart 2009 zullen herinnerd worden als de maanden waarin we voor de eerste keer op AIDS-voorlichtingstournee zijn gegaan langs vijf dorpen. De Troupe Lanaya de Goni heeft het theaterstuk dat we tijdens de vorming midden februari hebben voorbereid, gespeeld in achtereenvolgens de dorpen Goni, Kamadena, Toni, Dara en Bankoumani. Je zou kunnen zeggen dat we de tournee van de vlakte van de Kossi hebben gedaan, aangezien de dorpen mooi in een kring rond de vlakte van de provincie Kossi liggen, een laagvlakte die elk regenseizoen onder water komt te staan. De AIDS-tournee is verlopen in samenwerking met verschillende partners: vooreerst natuurlijk de dans- en theatergroep Lanaya, afkomstig uit het dorp Goni, vervolgens de Association Trait d’Union des Jeunes Burkinabè (ATUJB) als raadgever op het vlak van AIDS-voorlichting en tenslotte de katholieke radio Kantigiya, la voix des sans-voix, die ons haar krachtige geluidsinstallatie ter beschikking stelde.

Het af te werken programma is in principe in elk dorp hetzelfde en verloopt volgens het volgende strakke schema:
- 16u00: start van de AIDS-voorlichtingssessie;
het publiek wordt gelokt met enkele dansen van de Troupe Lanaya;
- 16u25: einde van de dansen;
start van het theaterstuk, uitgevoerd door de Troupe Lanaya;
- 17u20: einde van het theaterstuk;
interactie met het publiek onder leiding van animator Moussa Sangaré;
- 18u00: einde van de AIDS-voorlichtingssessie.
Het schema is inderdaad strak te respecteren. Immers, voor 16u00 kan niet begonnen worden, vermits de zon te fel schijnt en er altijd mee rekening moet gehouden worden dat het publiek niet volledig in de schaduw kan zitten. Na 18u00 wordt het hoog tijd de sessie te beëindigen, aangezien het begint te schemeren en er besloten is het programma zonder lichtinstallatie uit te voeren. Bovendien laat dit toe om het decor en de geluidsinstallatie nog bij het schemerlicht op te ruimen. Eenmaal het donker is, zie je immers niets meer, vermits geen elektriciteit in de dorpen…

Om de medewerking en de goodwill van de dorpelingen te bekomen, ben ik eerst in elk dorp persoonlijk de (officieuze) toestemming aan de ‘délégué’, ofwel de dorpsverantwoordelijke, gaan vragen om te mogen optreden. Om administratief echter helemaal in orde te zijn, ben ik vervolgens op de gemeentehuizen van de twee gemeenten waarvan de dorpen deel uitmaken, ook nog eens de (officiële) toestemming gaan vragen. Goni en Kamadena behoren tot de gemeente Dokui. Toni, Dara en Bankoumani daarentegen maken deel uit van de gemeente Nouna. Via ATUJB die een samenwerkingsakkoord heeft met het district sanitaire van Nouna, worden alle lokale ‘Centres de Santé et de Promotion Sociales’ (CSPS) (ofwel de lokale medische hulppost in de dorpen), op de hoogte gebracht van onze komst.

Goni: voorstelling van de troupe

Voor de eerste keer op tournee in de brousse, dat betekent een zo goed mogelijke voorbereiding, maar je weet toch niet echt waaraan je je kan verwachten. Een permanente evaluatie na elke voorstelling is dan ook noodzakelijk om eventuele tekortkomingen onmiddellijk bij te sturen. Ons eerste optreden in Goni op 22 februari kan maar best als een try-out beschouwd worden. Vele dingen lopen mis. Zo krijgt de terreinwagen van Kantigiya twee keer een platte band op weg naar Goni, waardoor de geluidsinstallatie pas om 17u00 operationeel is. Verder zijn de coulissen die ik besteld heb voor de tournee, nog niet af en spelen een aantal acteurs tot mijn grote verbazing zonder het gepaste kostuum voor hun rol. Tijdens de voorstelling merken we dat het echt noodzakelijk is dat de acteurs een micro gebruiken, want het publiek maakt te veel lawaai en het heeft geen zin hen elke keer opnieuw tot stilte aan te manen. Het goede nieuws dan weer is dat de geluidsinstallatie van Kantigiya met zes micro’s uitgerust is, waarvan twee draadloos zijn. Hoewel de acteurs niet gerepeteerd hebben op het gebruik van een micro, maken ze er het beste van. Aangezien we niet op tijd begonnen zijn, eindigt de voorstelling logischerwijze in het donker.

Goni: de cabaret-scène

De balans van de eerste voorstelling is: goed voor een eerste keer, maar tegelijk voldoende punten die verbeterd moeten worden. Op dinsdag 24 februari spring ik dan ook op mijn brommer richting Goni voor een eerste tussentijdse evaluatie met de troupe. Eerst en vooral eigenlijk om de acteurs een hart onder de riem te steken. Velen zijn nog een beetje onzeker in hun rol, maar ik verzeker hen dat het bij elk optreden beter zal gaan. Het is nu niet de moment om de moed te verliezen! Bovendien wijs ik hen op het feit dat het echt noodzakelijk is dat één ieder tijdens de voorstelling het gepaste kostuum draagt. De volgende keer spelen we op verplaatsing in Kamadena, dus dat betekent iedereen op tijd ter plaatse, plus iemand moet ook op voorhand aanwezig zijn om het nodige water, en de stoelen en banken voor op de scène en in de coulissen te regelen.

Goni: Wango en Ousmane doen het gebruik van de condoom uit de doeken

Kamadena, 28 februari 2009. Alle leden van de troupe zijn goed op tijd aanwezig. De grote afwezige is echter de délégué die zonder iemand van onze komst op de hoogte te brengen, is vertrokken. Bovendien leer ik dat de persoon die de functie van délégué uitoefent, sinds een administratieve hervorming van een aantal jaren geleden, eigenlijk geen enkele concrete macht meer heeft, hoogstens nog een moreel gezag. Als je concreet iets wil geregeld krijgen, kan je beter bij de ‘conseiller’ van het dorp terecht. En in Kamadena komen délégué en conseiller, naar we vernemen, niet goed overeen. Vandaar dat de conseiller een beetje uit de lucht komt gevallen, wanneer we hem het plan uit de doeken doen. Desalniettemin is de man van goede wil en doet het nodige om water, stoelen en banken op de plaats van de voorstelling te krijgen.

Kamadena: de voorstellingsplaats


Kamadena: de dansers aan het werk

Voor de rest verloopt de sessie goed. Op zaterdag is het marktdag in Kamadena, dus dat betekent voldoende toeschouwers. Na de voorstelling, bij de ‘ondervraging’ van het publiek door Moussa, zijn het vooral de aanwezige kinderen die zin hebben om op de vragen te antwoorden. De volwassenen slaan het hele gebeuren eerder zwijgend gade. Tijdens en na het stuk beklaagt Moussa zich dat de acteurs de boodschap niet 100% gebracht hebben zoals hij het wou, en hij maakt dit de acteurs ook duidelijk op een misschien niet al te tactvolle manier. Nu ja, iedere regisseur heeft zijn stijl.

Kamadena: de geluidsinstallatie van radio Kantigiya, la voix des sans-voix


Kamadena: de cabaret-scène vanuit de coulissen


Kamadena: de zon gaat onder.

De volgende afspraak is op 5 maart in Toni en een goede samenwerking met de dorpsbewoners van Toni zou normaal niet al te moeilijk mogen zijn, aangezien er een ‘plaisanterie’-relatie bestaat tussen de dorpen Goni en Toni, wat wil zeggen dat de bewoners van beide dorpen met mekaar de draak mogen steken, zonder dat dit ooit aanleiding mag geven tot een conflict. Gezien deze bijzondere relatie tussen beide dorpen, bestaat er een hartelijke band tussen de bewoners. Ik wil echter geen risico’s lopen en draag Arsène, de verantwoordelijke van de troupe, op om nog voor 5 maart de conseiller van het dorp te verwittigen.

Toni: voorstellingsplaats

En inderdaad, op donderdagnamiddag worden we goed in Toni ontvangen. We krijgen voldoende water, stoelen en banken ter onzer beschikking. Toni blijkt echter een beetje in slaap gevallen te zijn, het is alleszins geen marktdag en de dorpelingen komen druppelsgewijs op de plaats van de voorstelling aan. Op het einde is echter een grote massa samengetroept en vindt er een optimale interactie plaats tussen Moussa en het publiek. De ‘major’, d.i. de hoofdverpleger van het CSPS, feliciteert ons met de voorstelling en vertelt ons dat hij al lang op een dergelijk initiatief zit te wachten. De inwoners van Toni zijn tevreden hun plaisanterie-partners te hebben mogen ontvangen en bieden ons na de voorstelling nog een maaltijd aan. Met een voldaan gevoel keren we terug naar Nouna.

Toni: het publiek in Toni


Toni: Na de voorstelling bespreekt Moussa de verschillende rollen met het publiek

Op maandag 9 maart spelen we in Dara. Opnieuw is het marktdag, dus dat belooft voor de opkomst van het publiek. Aan de locatie van de voorlichtingssessie zal het in ieder geval niet liggen, want de voorstelling gaat door op de ‘speelplaats’ van de lagere school, in de schaduw van drie grote bomen. Voldoende plaats voor iedereen. Toch valt de opkomst van het publiek een beetje tegen, misschien omdat het de vorige dag, 8 maart, internationale vrouwendag is geweest, iets wat toch wel serieus wordt gevierd in Burkina. Voor de eerste keer krijgen we, van de directeur van de school, schoolbanken ter beschikking om mooi de speelruimte af te bakenen. Tot mijn groot ongenoegen is Moussa veel te laat ter plaatse en beginnen we de voorstelling zonder hem. Wederom valt de interactie met het publiek een beetje tegen en beëindigen we de sessie in het donker.

Dara: bevochtiging van het terrein tegen het opwaaiende stof


Dara: op de speelplaats van de lagere school


Dara: Overleg in de coulissen


Dara: interactie met het publiek

Voor ons laatste optreden op 14 maart in Bankoumani heb ik aan iedereen gevraagd om nog eens een extra inspanning te doen. En dat loont blijkbaar de moeite, want de voorstelling verloopt goed, zeer goed! Wat op het eerste zicht een te krappe locatie lijkt, de marktplaats midden in het dorp, wordt in tweede instantie, met een wat onorthodoxe afbakening van de speelruimte (een boom en een paal maken er deel van uit), een zeer mooie en gezellige voorstellingsplaats. Al te veel plaats voor het publiek is er niet, wat wil zeggen dat de toeschouwers een beetje opeengepakt zitten en de ruimte rond het ‘podium’ goed opgevuld is. De sessie gaat perfect getimed van start. De acteurs spelen hun rol met het nodige vertrouwen en na de voorstelling van het theaterstuk volgt een goede interactie met het publiek. Ik kan mij geen mooiere sessie voorstellen om de voorlichtingstournee mee af te sluiten. Opnieuw hebben de inwoners van Bankoumani voor de bezoekers een maaltijd voorzien, wat het succes compleet maakt. Dankjewel Bankoumani!

Bankoumani: voorstellingsplaats

Over het algemeen ben ik heel tevreden over het verloop van de AIDS-voorlichtingscampagne. Al de activiteiten die voorzien waren, d.i. een vorming van vier dagen en een reeks van optredens in vijf dorpen, hebben we kunnen uitvoeren zoals gepland. Bovendien ben ik ook tevreden over het team waarmee ik samengewerkt heb. Ondanks de meningsverschillen heerste er een positieve werksfeer. Ik ben blij te kunnen zeggen mensen gevonden te hebben die in staat zijn om het plan van een dergelijke sensibiliseringsactie in de praktijk om te zetten.

De vraag of we de verschillende boodschappen in verband met AIDS correct en effectief hebben overgebracht, is voor mij persoonlijk een beetje moeilijk te beoordelen, aangezien ik zelf onvoldoende djoela begrijp, d.i. de taal waarin het theaterstuk is opgevoerd. De hoofdvraag in het begin die een beetje angst inboezemde, was de volgende: zullen de acteurs van de troupe Lanaya de Goni die geen professionele acteurs zijn, in staat zijn om de voorlichtingsboodschappen in verband met AIDS correct te formuleren? Wat zeker is, is dat we in de loop van de tournee een positieve evolutie hebben gezien in hun prestatie. Zoals gezegd, in het begin zocht ieder nog een beetje zijn rol, maar tijdens de laatste voorstelling, was het duidelijk, zelfs voor iemand die onvoldoende djoela begrijpt, dat de acteurs met het nodige vertrouwen op de scène stonden. En ik ben ervan overtuigd dat dit voornamelijk de grote troef van deze voorlichtingsactie is geweest en nog altijd is, nl. dat het dorpelingen zijn (en geen professioneel team als dusdanig) die de AIDS-problematiek aan hun collega-dorpelingen hebben uitgelegd, zelfs wanneer de boodschappen misschien niet 100% correct zijn overgebracht. En hiervoor bedank en feliciteer ik werkelijk alle leden van de troupe Lanaya de Goni, omdat ze nooit de moed verloren hebben om een dergelijke problematiek die toch niet de meest eenvoudige is, uit de doeken te doen.

Er zijn twee punten die ik onthoud voor mezelf en die nog verbeterd kunnen worden bij een eventuele volgende keer. Vooreerst mag ik, als algemeen verantwoordelijke van het project, er niet aan twijfelen om te blijven hameren op de stiptheid van elke deelnemer aan het project. Een activiteit kan best goed gepland en georganiseerd zijn, maar wanneer men niet op het geplande aanvangsuur van start gaat, kan dit de hele activiteit in gevaar brengen. Vervolgens is het noodzakelijk om zo goed mogelijk samen te werken met de mensen die zich op het terrein bevinden, d.i. de conseiller van het dorp en de hoofdverpleger van het CSPS, opdat de dorpelingen zo veel mogelijk gemobiliseerd worden.